Dathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod

Blog gan Ann Jones AC.

Ann Jones AC a’r panel

Mae Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn cynnal digwyddiad blynyddol bob mis Mawrth i ddathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Thema eleni yw #EachforEqual, ac rwy’n teimlo’n falch iawn ein bod wedi ymrwymo i gymryd cydraddoldeb o ddifrif yn y Cynulliad ers ei sefydlu 20 mlynedd yn ôl.

Rwy’n un o’r Aelodau Cynulliad gwreiddiol a etholwyd am y tro cyntaf ym 1999. Mae hyn wedi rhoi trosolwg da i mi o’r Cynulliad a’r ffordd y mae’n gweithio. Gallaf wir ddweud ei fod yn ymrwymo i egwyddorion #EachforEqual. Mae gennym ddyletswydd gyfreithiol i hyrwyddo cydraddoldeb ac mae wedi dod yn rhan annatod o’n diwylliant i wneud hynny, nid oherwydd bod yn rhaid i ni wneud hynny, ond am ein bod am wneud hynny.

Cydnabyddiaeth ryngwladol

Yn 2003, enillodd y Cynulliad gydnabyddiaeth ryngwladol am fod y ddeddfwrfa gyntaf ledled y byd i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau, ac am fod y gyntaf i gael mwy o fenywod na dynion yn 2006. Ar hyn o bryd mae gennym 47 y cant o Aelodau benywaidd ac rydym yn parhau i ymdrechu i sicrhau cydbwysedd cyfartal.

Pan gefais fy ethol gan fy nghymheiriaid ar gyfer rôl y Dirprwy Lywydd yn 2016, gwelais gyfle i ddangos y gwaith a wneir gan fenywod. Mae cynnal digwyddiadau fel ein dathliadau Diwrnod Rhyngwladol y Menywod a chlywed gan fenywod mor ysbrydoledig bob amser yn fy atgoffa pam fy mod i mor angerddol am hyrwyddo a chefnogi menywod mewn gwleidyddiaeth. Nid yw bob amser yn hawdd, ac mae thema #EachforEqual eleni yn pwysleisio pwysigrwydd cydraddoldeb ledled ein cymdeithas.

Siaradwyr ysbrydoledig

Roedd hi’n bleser clywed siaradwyr mor ysbrydoledig yn ein digwyddiad. Ein siaradwyr oedd Charlie Morgan, cyd-sylfaenydd Warrior Women Events; Angel Ezeadum, Aelod o Senedd Ieuenctid Cymru a Sophie Rae, sylfaenydd Ripple Living.

Charlie Morgan, cyd-sylfaenydd Warrior Women Events

Angel Ezeadum, Aelod o Senedd Ieuenctid Cymru

Sophie Rae, sylfaenydd Ripple Living

Roedd eu geiriau nhw’n ddiddorol iawn ac yn hynod rymusol, ac rwy’n ddiolchgar iddyn nhw am rannu eu straeon gyda ni. Roeddwn i’n falch o groesawu Betsan Powys i gadeirio’r digwyddiad hefyd.

Gwnaethom ni groesawu amrywiaeth o bobl i’r Pierhead ac roedd yn gyfle da i siarad â phobl efallai nad oedden nhw wedi ymgysylltu â ni o’r blaen. Rwy’n eich annog i gadw mewn cysylltiad. Siaradwch â’ch Aelodau Cynulliad am y materion sy’n bwysig i chi. Dewch i ymweld â ni yn y Senedd a dilynwch ni ar Twitter, Facebook ac Instagram. 

Beth sydd nesaf?

Wrth i ni ddathlu 20 mlynedd o ddatganoli yng Nghymru, mae’n anhygoel gweld pa mor bell yr ydym wedi dod. Wrth i etholiadau nesaf y Cynulliad gael eu cynnal yn 2021, byddwn yn gweld yr hawl i bleidleisio’n cael ei hestyn am y tro cyntaf i bobl 16 a 17 oed fel rhan o’r Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru). Rydw i mor gyffrous am ganiatáu i hyd yn oed mwy o bobl Cymru gael lleisio eu barn. Byddwn hefyd yn newid ein henw o Gynulliad Cenedlaethol Cymru i Senedd Cymru, neu Welsh Parliament, wrth i ni adlewyrchu ei chyfrifoldebau sy’n datblygu drwy’r amser.

Diwrnod Ymwybyddiaeth Awtistiaeth y Byd, 2 Ebrill 2019

 

Sarah Morgan
 

 

Wrth i ni nodi Wythnos Ymwybyddiaeth Awtistiaeth y Byd, daw ein herthygl gwadd gan Sarah A Morgan, Uwch Swyddog Ymgysylltu Cangen Cymru o’r Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol. 

Llun y Gymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth o godwyr arian gyda’r pennawd Mae Wythnos Ymwybyddiaeth Awtistiaeth y Byd yn ôl

 

Fel sefydliad sydd wedi ennill gwobr am ei waith ym maes awtistiaeth, rydym yn falch o nodi Wythnos Ymwybyddiaeth Awtistiaeth y Byd. Mae’r wobr hon yn dangos ein hymrwymiad i fod yn safle hygyrch i ymwelwyr sydd ar y sbectrwm awtistiaeth.

Dyma rai o’r camau a gymerodd y Cynulliad i ennill y Wobr hon:

• neilltuo adran ar ein gwefan ar gyfer ymwelwyr ag awtistiaeth.  Mae’r adran yn cynnwys lincs at adnoddau sydd wedi’u cynllunio’n arbennig ar eu cyfer ac sydd ar gael mewn fformatau gwahanol;
• creu mannau tawel dynodedig i bobl ag awtistiaeth orffwys ac ymdawelu;
• sicrhau bod staff perthnasol yn cael hyfforddiant i ymdrin yn hyderus â phobl anabl, sy’n cynnwys adran ar awtistiaeth;
• creu cysylltiadau â’r Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol a gweithio’n agos gyda’r Gymdeithas i sicrhau ein bod yn sefydliad sy’n ymgysylltu â phawb yng Nghymru, gan gynnwys pobl ag awtistiaeth.

Rydym yn hoffi meddwl ein bod yn gorff seneddol modern, hygyrch y gall pobl o bob cefndir ymwneud ag ef yn hawdd ac yn ystyrlon, gan fod ein cyfleusterau ein gwasanaethau a’n gwybodaeth ar gael i bawb. Fodd bynnag, peidiwch â chymryd ein gair ni, dyma ddywedodd Sarah o’r Gymdeithas Awstisiaeth Genedlaethol ar ôl ymweld â’r Senedd gyda grŵp o wirfoddolwyr a defnyddwyr gwasanaethau.

Logo’r Gymdeithas Genedlaethol Awtistiaeth

“Rwyf wedi bod i’r Senedd droeon. Yn ystod fy ymweliad diwethaf cefais i a grŵp o gwirfoddolwyr a defnyddwyr gwasanaethau fy nhywys ar daith o amgylch yr adeilad. Cynhaliwyd y daith honno yn ystod Diwrnod Mynediad i Bobl Anabl, a chafodd ei threfnu’n benodol ar gyfer grŵp o unigolion sy’n awtistig.

 

Roeddwn yn ymwybodol bod y Senedd wedi ennill Gwobr Awtistiaeth Gyfeillgar y Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol, felly roedd yn gyfle i weld a oedd y sefydliad yn rhoi ei arfer gorau ar waith.

Roedd y daith yn hawdd iawn i’w threfnu, ac roedd y wefan yn cynnwys disgrifiad clir a chynhwysfawr o’r hyn a allai ddigwydd ar y diwrnod. Felly, wrth gyrraedd yr adeilad, roeddem yn  gwybod y byddai’n rhaid mynd drwy’r system ddiogelwch, ond roedd y staff o gymorth mawr. Yna, yn y dderbynfa, roedd y staff unwaith eto o gymorth mawr ac yn hynod gyfeillgar. Roedd yn brofiad da iawn a, chyn bo hir, roedd y tywysydd yno i gynnig cymorth.

Roedd y tywysydd mor wybodus, ac roedd yn deall anghenion penodol y grŵp hefyd. Roedd yn teilwra’r daith er mwyn bodloni anghenion yr unigolion, ac er mwyn sicrhau bod y profiad yn rhyngweithiol iawn a bod pawb yn ei fwynhau. Roedd bob amser yn sicrhau bod y grŵp yn fodlon ac yn addasu pethau yn unol â hynny.

Mwynhaodd pawb y daith, ac roedd yn llwyddiant mawr. Credaf ein bod ni i gyd wedi dysgu llawer o ganlyniad i’r ymweliad.

Mae’r Senedd yn gwneud gwaith arbennig o dda o ran helpu pawb i fwynhau eu profiad. Ymddengys bod y staff yn ymwybodol iawn o awtistiaeth a sut y gallent helpu i sicrhau bod aelodau’r grŵp yn mwynhau eu hymweliad. Mae bob amser yn braf cael gwybod bod busnes yn gyfeillgar i bobl ag awtistiaeth, ond roedd yn wych cael profiad uniongyrchol o hynny.”

Llun o logo Diwrnod Awtistiaeth y Byd

Bil Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru)

Blog gwadd gan Llyr Gruffydd, Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, Cynulliad Cenedlaethol Cymru . Wnaeth yr erthygl yma dangos cyntaf yn y Western Mail

View this post in English

Llyr Gruffydd AC/ AM

Y prynhawn yma, bydd y Cynulliad Cenedlaethol yn pleidleisio i gymeradwyo Bil Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru). Os caiff y Bil ei gymeradwyo, caiff ei gyflwyno ar gyfer Cydsyniad Brenhinol a daw’r darpariaethau ynddo yn gyfraith yng Nghymru.

Mae gan yr Ombwdsmon yng Nghymru rôl hanfodol wrth sicrhau bod unrhyw un sy’n credu ei fod wedi dioddef anghyfiawnder, caledi neu fethiant gwasanaeth oherwydd corff cyhoeddus yn gallu gwneud cwyn. Darperir gwasanaeth yr Ombwdsmon yn rhad ac am ddim, yn ddiduedd ac yn annibynnol ar Lywodraeth Cymru. 

Mae’r mathau o gwynion a wneir i’r Ombwdsmon yn cynnwys ambiwlansys yn cymryd gormod o amser i gyrraedd; methu dod o hyd i’r addysg iawn i blant sydd ag anghenion ychwanegol; tai cymdeithasol nad ydynt yn cael eu hatgyweirio yn iawn, a llawer o faterion eraill.

Cyflwynodd y Pwyllgor Cyllid y Bil hwn am ein bod yn credu y dylid cryfhau rôl yr Ombwdsmon er mwyn gwella cyfiawnder cymdeithasol ac amddiffyn y bobl fwyaf bregus yn y gymdeithas. Mae hyn yn arbennig o berthnasol mewn cymdeithas lle mai’r bobl fwyaf bregus yn aml yw’r rhai sy’n dibynnu fwyaf ar wasanaethau cyhoeddus.

Bydd y Bil yn gwneud hyn trwy ei gwneud yn haws i bobl gwyno, a hynny drwy ddileu’r rhwystr bod rhaid i gŵyn gael ei chyflwyno yn ysgrifenedig. Ni ddylid gwahaniaethu yn erbyn pobl na pheri iddynt beidio â chwyno. Bydd pobl yn gallu gwneud cwynion ar lafar neu drwy gyfrwng Iaith Arwyddion Prydain ac efallai, yn y dyfodol, drwy dechnolegau digidol eraill. Bydd hyn yn helpu aelodau bregus a difreintiedig o’r gymdeithas.

Hefyd, lle mae tystiolaeth yn awgrymu bod mater ehangach yn effeithio ar fudd y cyhoedd, bydd y Bil yn galluogi’r Ombwdsmon i ddechrau ei ymchwiliadau ei hun heb iddo orfod cael cwyn ffurfiol. Yn aml, mae pobl yn amharod i wneud cwyn, neu’n ofni gwneud hynny, felly bydd modd iddynt gwyno’n ddienw, ac os bodlonir y meini prawf llym, bydd yr Ombwdsmon yn gallu ymchwilio.

Ar hyn o bryd, lle mae triniaeth iechyd cyhoeddus a thriniaeth iechyd preifat yn gorgyffwrdd, mae’n rhaid i rywun wneud cwynion ar wahân i wahanol sefydliadau. Mae’r Bil yn caniatáu i’r Ombwdsmon ymdrin â’r elfennau preifat a chyhoeddus gyda’i gilydd lle na fyddai fel arall yn gallu ymchwilio i’r camau perthnasol a gymerwyd gan ddarparwr y gwasanaeth cyhoeddus. Bydd hon yn broses decach a fydd yn rhoi atebion i gwestiynau ynghylch a gafodd unigolyn driniaeth feddygol briodol drwy gydol ei lwybr gofal iechyd.

Y prif newid arall yw y bydd yr Ombwdsmon yn gallu datblygu proses enghreifftiol i gyrff gwasanaethau cyhoeddus ar gyfer ymdrin â chwynion. Y nod yn hyn o beth yw ysgogi gwelliannau a helpu i sicrhau cysondeb ar draws y sector cyhoeddus.

Mae’r Bil hwn yn ffrwyth llawer o waith caled a wnaed dros nifer o flynyddoedd a phroses graffu drwyadl gan bwyllgorau’r Cynulliad.

Gobeithiaf y bydd y Cynulliad yn cymeradwyo’r Bil heddiw; mae arnom angen Cymru sy’n darparu gwasanaethau cyhoeddus rhagorol. Os nad yw gwasanaeth yn bodloni disgwyliadau unigolion, bydd ganddynt hyder yng ngallu’r Ombwdsmon i ymchwilio a gwneud pethau’n iawn.

Jocelyn Davies, Cadeirydd y Pwyllgor Cyllid yn y Pedwerydd Cynulliad:

“Dechreuais weithio ar ehangu pwerau’r Ombwdsmon yn ôl yn y Pedwerydd Cynulliad. Rwy’n gobeithio y bydd y Bil yn pasio heddiw gan fy mod yn edrych ymlaen at ddyfodol lle mae gennym wasanaethau cyhoeddus rhagorol, ond pan fydd pethau’n mynd o’u lle, bydd yr Ombwdsmon yn gallu ymchwilio, gwneud iawn i unigolion, a gwneud gwelliannau i wasanaethau cyhoeddus er lles pawb.”

---

Os hoffech ragor o wybodaeth am y Pwyllgor Cyllid, neu os hoffech gael yr wybodaeth ddiweddaraf amdano, ewch i dudalen y Pwyllgor ar y we.

Gallwch hefyd ddilyn y Pwyllgor ar Twitter: @SeneddCyllid

Wythnos Iechyd Meddwl Plant

Blog gwadd gan Lynne Neagle AC. Wnaeth yr erthygl yma dangos cyntaf yn y Western Mail

View this post in English

Ym mis Ebrill bydd yn flwyddyn ers i Bwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg y Cynulliad Cenedlaethol gyhoeddi ei adroddiad ar Gadernid Meddwl, a oedd yn galw am newid sylweddol o ran y cymorth a gynigir i blant sydd â phroblemau emosiynol ac iechyd meddwl yng Nghymru.

Roedd y canfyddiadau yn syndod mawr.

Mae hanner yr holl broblemau iechyd meddwl yn dechrau erbyn 14 mlwydd oed.

Mae tri chwarter yr holl broblemau iechyd meddwl wedi dechrau erbyn canol ugeiniau person ifanc.
Bydd un o bob deg o’n pobl ifanc yn cael problem iechyd meddwl.

Yn seiliedig ar y ffigurau hyn, a’r doreth o dystiolaeth arbenigol a gawsom, daethom i’r casgliad, pe na byddem wedi rhoi pobl ifanc wrth wraidd ein strategaeth, byddai problemau iechyd meddwl yn parhau i waethygu.

Er mwyn atal y cynnydd, daethom i’r casgliad bod angen newid sylweddol o ran y ffordd rydym yn ymdrin ag iechyd emosiynol ac iechyd meddwl yng Nghymru. Mae angen sicrhau bod gan ein plant a’n pobl ifanc y sgiliau, yr hyder a’r dulliau i fod yn emosiynol wydn. Mae angen strategaeth arnom sy’n golygu ein bod yn ymyrryd yn llawer cynharach, gan ymateb i’r hadau sy’n peri gofid cyn iddynt ymwreiddio.

Roeddem yn siomedig iawn gydag ymateb cyntaf Llywodraeth Cymru i’n hargymhellion. Fel Pwyllgor, gwnaethom gymryd cam hollol newydd drwy wrthod yr ymateb, a galw ar y Gweinidogion i ailystyried eu safbwynt.

Ymatebodd Llywodraeth Cymru drwy sefydlu Grŵp Gorchwyl a Gorffen Gweinidogol – a gadeiriwyd ar y cyd gan y Gweinidogion Iechyd ac Addysg – i ailystyried y dystiolaeth gadarn a chynhwysfawr a gyflwynwyd gennym a’r argymhellion y gwnaethom roi ystyriaeth drwyadl a manwl iddynt.

Rwy’n eistedd ar y Grŵp hwnnw fel sylwedydd annibynnol gyda hawliau llawn i gymryd rhan. Rwy’n bwriadu rhoi adborth ar waith y Grŵp hyd yn hyn, a mynd ar drywydd cynnydd sy’n bodloni dyheadau a disgwyliadau’r Pwyllgor yn y maes hwn.

Yn fwy diweddar, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru £7.1 miliwn ychwanegol i fynd i’r afael yn benodol â’r materion a godwyd yn ein hadroddiad ar Gadernid Meddwl.

Wrth gwrs, mae’r arian ychwanegol i’w groesawu’n fawr ac rydym yn edrych ymlaen at weld sut y caiff ei fuddsoddi’n union. Wrth inni agosáu at flwyddyn ers cyhoeddi’r adroddiad, credaf fod yr amser wedi dod i gyflymu rhywfaint ar y gwaith o sefydlu’r adnoddau a’r cymorth sydd eu hangen i gefnogi pob un ohonom i weithredu a chyflawni’r newid hwn.

Credaf hefyd bod angen i ni fod yn wyliadwrus rhag ofn inni ddilyn yr un llwybrau a’r gorffennol. Yr hyn sy’n glir yw nad yw’r dull presennol yn ddigon effeithiol. Felly nid ailgynllunio nac atgyfnerthu’r gwasanaethau sydd eisoes ar waith yw’r ateb. Mae angen dull newydd arnom.

Ni fydd yn syndod, felly, yn ystod wythnos Iechyd Meddwl Plant, ein bod am bwysleisio nad yw’r Pwyllgor yn bwriadu terfynu ar y gwaith eto. Os rydym am roi pobl ifanc wrth wraidd ein strategaeth gyffredinol ar gyfer iechyd meddwl, mae angen i ni barhau â’n hymgyrch i sicrhau bod arferion gorau yn cael eu rhannu, bod newid ac arloesi yn cael eu cyflawni, a bod ein ffocws yn cael ei symud o fod yn ymatebol, i fod yn ataliol.

Ar y sail honno, rydym wedi gofyn am ymateb newydd i bob un o’n hargymhellion gan Lywodraeth Cymru erbyn mis nesaf. Nid ydym yn bwriadu cymryd ein troed oddi ar y sbardun ac rydym wedi ymrwymo i fynd ar drywydd y pwyslais a roddir ar ein plant a’n pobl ifanc mewn perthynas â strategaethau, dulliau a buddsoddiadau sy’n ymwneud â phroblemau emosiynol ac iechyd meddwl yn y dyfodol, gan gadw golwg agos a chraff.

Yn ystod ein hymchwiliad y llynedd, buom yn siarad â llawer o blant a phobl ifanc am eu profiadau. Roedd rhai ohonynt yn hynod annifyr. Dangosodd rai ohonynt wrthym hefyd, pan fydd y gwasanaethau priodol yn effeithiol ac wedi’u sefydlu, gallant fod o gymorth mawr i bobl sy’n cael trafferth â’u hiechyd emosiynol neu iechyd meddwl. Thomas oedd un o’r bobl ifanc y gwnaethom siarad â hwy. Fel y mae pobl ifanc yn aml yn llwyddo i’w wneud, disgrifiodd ein hymchwiliad mewn un frawddeg.

“Os byddwn i wedi cael sylw i’r materion hyn lawer yn gynharach, ni fyddent wedi bod mor ddifrifol yn y pen draw.”

Mae gan bob un ohonom gyfrifoldeb – a’r gallu – i weithredu’r newidiadau a fydd yn galluogi pobl ifanc fel Thomas i gael y cymorth y mae arnynt ei angen yn gynharach er mwyn rhwystro problemau rhag mynd yn ddifrifol lle bynnag y bo modd. Ac nid yn unig i’n plant a’n pobl ifanc y mae’r newidiadau hynny, byddant yn parhau i effeithio arnynt fel oedolion yn y dyfodol, a’r plant y byddant yn eu magu. Mae’n ddyletswydd arnom i fuddsoddi i achub, i atal yn hytrach nag ymateb, ac i weithredu’r newid sylweddol y mae angen brys amdano er mwyn adeiladu poblogaeth o bobl emosiynol wydn ac iach yn feddyliol yng Nghymru.

Os ydym am gael gwasanaethau cynaliadwy, poblogaeth iach, ac – yn bwysicaf oll – llai o unigolion a theuluoedd sy’n profi heriau a chaledi hirdymor oherwydd salwch meddwl, mae’n rhaid i bobl ifanc fod wrth wraidd y strategaeth. Gadewch i ni gofio geiriau Thomas – pe byddem wedi rhoi sylw i’r materion hyn lawer yn gynharach, ni fyddent wedi bod mor ddifrifol yn y pen draw.

‘The Soldier’s Own Diary’ – darlun llawn cyfrinachau

Mae’r artistiaid Scarlett Raven a Marc Marot ymhlith yr artistiaid cyntaf yn y byd i arbrofi â realiti estynedig, wrth iddynt gymysgu celf gain â thechnoleg er mwyn adrodd straeon dwys ynghylch y Rhyfel Mawr drwy farddoniaeth, animeiddiadau a cherddoriaeth.

“The Soldiers Own Diary”

Mae Scarlett yn angerddol ynglŷn â lliw, ac mae ei dull dynamig yn aml yn golygu ei bod yn defnyddio ei dwylo yn hytrach na brwsh i baentio paent olew. Mae ei llinellau ysgubol yn creu symudiad a chyfeiriad, gyda’r artist yn cael ei chymharu ag Anselm Kiefer a Jackson Pollock. Dywed Scarlett:

“Mae’r paent yn cael ei daflu, ei dasgu a’i fflicio. Pan fydd yn glanio, mae’n dal y blodau sy’n chwythu yn y gwynt. Rhaid i’r symudiad fod ym mhob haen, felly pan fyddwch chi’n camu’n ôl, byddwch chi’n teimlo bod y tirlun yn fyw. Mae’n creu byd o hud a lledrith.”

Dywed Marc Marot, a gafodd yrfa lwyddiannus fel rheolwr label cyn ymuno â’r peintiwr olew Scarlett:

“Mae ein gwaith yn cael ei yrru’n fawr gan emosiwn, a’r pŵer yw galluogi ein cynulleidfa i ymdrochi ei hun mewn teimladau pwerus iawn. Mae’n eu cymryd nhw allan o’r presennol. Nid arddangosfa sydd gennym, ond profiad gweledol.”

Eu creadigaeth ddiweddaraf yw ‘The Soldier’s Own Diary’, sef paentiad olew unigryw sydd, wrth edrych arno drwy app Blippar, yn adrodd stori arbennig carcharor rhyfel o’r enw Robert Phillips o Gwmbrân.

Bydd derbyniad byr a chyfle i weld y ddwy arddangosfa sy’n ategu ein Darlith Goffa:

Ganed Robert Phillips yn Nhredegar Newydd ym 1893. Ymunodd â’r Gatrawd Gymreig ym 1914, ond wedi ymosodiad nwy cafodd ei ddal yn Ypres a’i anfon i weithio mewn gwersyll 200 milltir i ffwrdd yn Homburg yng Ngorllewin yr Almaen.

Ym 1916, ar ôl cael ei ddal yn yr Almaen am 15 mis, fe lwyddodd i ddianc gan gychwyn cerdded tuag adref i Gymru. Roedd un o’i gyd-garcharorion yn astrolegydd, a dysgodd Robert sut i wneud ei ffordd am y gogledd tua’r Iseldiroedd gan ddefnyddio’r sêr i’w arwain.  Bu wrthi am fisoedd yn cerdded gyda’r nos, gan ddwyn ieir a wyau i oroesi’r siwrne, cyn cyrraedd Cymru o’r diwedd yng ngaeaf 1916.

Hoffai’r artistiaid Scarlett a Marc ddiolch i wyres Robert, Lynda Osbourne, am ganiatau iddynt ymweld â’i chartref er mwyn dysgu amdano a chymryd ffotograffau o arteffactau grweiddiol. Ymhlith yr arteffactau oedd ei ddyddiadur, yr ysgrifennodd ynddo ym 1917 ar ôl dychwelyd i Gymru ac a esgorodd ar enw’r paentiad.

Roedd mam Marc yn hanu o Wrecsam, a chyn iddi farw yn 2015 gofynnodd i Marc addo y byddai’n creu paentiad â Chymru’n ganolbwynt iddo, ac felly mae ‘The Soldier’s Own Diary’ er cof amdani hi ac am aberth y gwŷr dewr o Gymru.

Mae Castle Fine Art yng Nghaerdydd, sy’n cynrychioli’r artistiaid, yn garedig iawn wedi benthyg y darn i ni yn barod ar gyfer Dydd y Cofio i’w weld gan bobl Cymru, y gall llawer ohonynt uniaethu â stori’r Milwr Phillips.

____________________________________________

Mae ‘The Soldier’s Own Diary’ yn rhan o’n rhaglen Dydd y Cofio 2018, ynghyd â ‘Mudiad y Bleidlais i Fenywod yng Nghymru’.

Roedd mudiad y bleidlais i fenywod yn gweithredu am dros 60 mlynedd ym Mhrydain, ac enillwyd etholfraint rannol ym 1918 a hawliau pleidleisio cyfartal â dynion, o’r diwedd, 10 mlynedd yn ddiweddarach.  Nod yr arddangosfa hon yw rhoi cipolwg ar ran Cymru yn yr ymgyrch hirfaith, amlbwrpas hon, y ffotograffau, y delweddau a’r arteffactau sy’n ceisio dangos rhai o’i phrif elfennau.

Arddangosfeydd: ‘The Soldier’s Own Diary’ gan Scarlett Raven a Marc Marot / ‘Mudiad y Bleidlais i Fenywod yng Nghymru’

Dyddiad: 1-25 Tachwedd 2018

Lleoliad: Y Senedd, Bae Caerdydd

O’r chwith i’r dde: Cynghrair Rhyddid i Fenywod, cangen Caerydd; Gorymdaith Fawr y Swffragetiaid, Llundain 1918. Copyright: MediaWales

Ar hyn o bryd, mae’r Senedd ar agor:

Rhwng dydd Llun a dydd Gwener 09.30 – 16:30

Dydd Sadwrn, dydd Sul a gwyliau banc (drwy’r flwyddyn) 10:30-16:30.

Mae rhagor o wybodaeth i ymwelwyr, gan gynnwys gwybodaeth i’r rhai sydd â chyflwr ar y sbectrwm Awtistig ar gael ar ein gwefan.

Tudalen Trip Advisor ar Gynulliad Cenedlaethol Cymru.

Tudalen Facebook y Senedd.

 

Kyffin yn y Senedd

 

Daw ein herthygl blog gan David Meredith, Cadeirydd Ymddiriedolaeth Kyffin Williams, cyn lansio Arddangosfa Kyffin Williams yn y Senedd. 

Mae arddangosfa Kyffin yn y Senedd, drwy baentiadau a phrintiau, sy’n cynrychioli gwaith celfyddydol helaeth Kyffin, yn deyrnged addas i athrylith Syr John Kyffin Williams.

Yn paentio am dros 60 mlynedd, daeth Kyffin yn arbenigwr wrth ddefnyddio’r gyllell balet ar gyfer ei weithiau creadigol pwerus, ei dirluniau, ei forluniau a’i bortreadau mewn olew. Roedd hefyd yn baentiwr gogoneddus a sensitif mewn dyfrlliw fel y dangosir yn ei baentiad o flodau. Roedd Kyffin hefyd yn hoff iawn o brintiau.

Arlunydd, athro a dylanwadwr 

I Kyffin, roedd paratoi a phrintio printiau du a gwyn a rhai lliw o’i baentiadau olew – ynghyd â’i ddarluniau golch inc campus, yn arbennig o atyniadol – yn golygu bod cynifer o bobl â phosibl yn cael mynediad at gelf: roedd yr athro yn Kyffin bob amser yn y blaen. Cyn symud adref i Ynys Môn yng Nghymru ym 1974, roedd Kyffin wedi bod yr uwch-feistr celf yn Ysgol Highgate yn Llundain ers 30 mlynedd. Fel artist, sylweddolodd Kyffin yn gynnar yn ei yrfa nad dim ond rhoi delweddau ar bapur neu gynfas oedd paentio, ond bod cariad a hwyliau’n ymwneud â’r weithred o baentio.

Cymaint oedd dylanwad celfyddydol, statws ac apêl Kyffin, nad dim ond o orielau ac amgueddfeydd yw’r paentiadau a arddangosir yn y Senedd ond hefyd o swyddfeydd y Llywodraeth, o gartrefi unigolion mewn rhannau gwahanol o Gymru, o ganolfannau darlledu (ITV Cymru a BBC Cymru) ac o gasgliadau prifysgol (Prifysgol Aberystwyth). Gogoniant yr arddangosfa hon yw bod y rhan fwyaf o’r paentiadau a welir yma’n rhan o fywydau cyffredin pobl, paentiadau sydd o gwmpas pobl yn y gweithle ac yn y tŷ, yn ogystal ag yn y byd academaidd ac mewn orielau celf.

Trysor cenedlaethol 

Roedd Syr Kyffin wir yn drysor cenedlaethol ac yn gymwynaswr mawr i Gymru, yn arlunydd a oedd, yn ôl ei gyfaddefiad ei hun, yn paentio yn Gymraeg!

Mewn cyfweliad teledu yn 2004, dywedodd Syr Kyffin ei fod wedi paentio miloedd o baentiadau. Ychydig o flynyddoedd ynghynt, roedd wedi’i feirniadu am baentio gormod, dim ond i ymateb i’w feirniaid gyda limrig nodedig:

‘They said that enough was enough,
The output of work by old Kyff,
So they finally put strictures
On his output of pictures
So the output of Kyffin was nothing!’

Roedd gan Kyffin synnwyr digrifwch rhyfeddol!

Yn ffodus i ni, parhaodd i baentio. Fel y dywedodd yr Athro Tony Jones, hefyd o Fôn a Chyfarwyddwr Sefydliad Celf Dinas Kansas:

‘Mae ffordd Kyffin o baentio, golwg ac arddull ei waith, yn neilltuol, yn bersonol, yn unigryw – ond mae hefyd o fewn cyrraedd hawdd i gynulleidfa eang … mae’n cofnodi’r hanfod, efallai hyd yn oed DNA tirwedd Cymru ac mae’n rhoi’r cyfan yn y paentiad.’

Unwaith, dywedodd Gareth Parry, ffrind Kyffin a’i gyd-artist, am ddefnydd rhyddfrydol Kyffin o baent ei fod yn ddigon da i’w fwyta! Roedd Gareth bob amser yn annog pobl i roi eu trwyn ynddo bron a gorfoleddu ym marciau cyllell balet Kyffin.

David Meredith

Gallwch ymweld ag Arddangosfa Kyffin Williams yn y Senedd rhwng 4 ac 31 Hydref 2018.

Gallwch ddysgu mwy am ymweld â’r Senedd yma. 

 

Fel aelod o leiafrif – a yw eich hanes o bwys?

Fel rhan o’n gwaith i goffáu mis Hanes LGBT, mae ein blog gwadd wedi’i ysgrifennu gan Norena Shopland (@NorenaShopland), awdur Forbidden Lives: LGBT Stories from Wales.

Pan gyhoeddwyd fy llyfr Forbidden Lives: LGBT stories from Wales ddiwedd y llynedd, un o’r cweistynau a ofynnwyd i mi oedd pam wnes i ei ysgrifennu.

Ni ofynnwyd y cwestiwn fel mater o ragfarn, ond oherwydd pryder am ba mor ddefnyddiol oedd gwaith a oedd yn canolbwyntio ar leiafrif o fewn lleiafrif gyda chynulleidfa yr oedd pobl yn tybio iddi fod yn gyfyngedig.

Ar yr olwg gyntaf, roedd yn ymddangos bod ganddynt bwynt – mae Cymru yn wlad fechan, gyda 4.8 y cant o boblogaeth y DU yn unig; ac o ystyried hanes, a yw hyd yn oed yn angenrheidiol diffinio bob person neud digwyddiad i fod yn Gymreig neu’n Seisnig? Wedi’r cyfan, mae cyfreithiau’r DU yn effeithio ar bawb, ac mae pawb mwy neu lai yn cael yr un profiadau o dan y cyfreithiau hynny.

Gellir gofyn yr un cwestiwn i leiafrifoedd eraill sy’n fwy, sydd prin yn fwy nag 20 y cant o’r boblogaeth megis pobl dduon a phobl o dras Asiaidd sydd tua 13 y cant. Er y gallwn gysylltu hanesion amrywiol ynddynt eu hunain, a oes angen trafod, er enghraifft, bobl Gymreig a phobl Seisnig sy’n ddu neu o dras Asiaidd mewn categorïau gwahanol?

Cyn ateb, hwyrach ei bod yn ddefnyddiol ystyried sut y gellid mynd o amgylch canfod yr unigolion ar y cofnod ysgrifenedig, a all fod yn dasg fawr ynddi’i hun, ac mae hyn yn rhywbeth y gwnes i daro arno wrth ysgrifennu Forbidden Lives. Un o’r rhesymau y mae gennyf ddiddordeb yn hanes LGBT fy ngwlad, sy’n 6-10 y cant o’r boblogaeth yn dibynnu ar ba ystadegau a gaiff eu defnyddio, yw gan i bobl o Gymru gael eu defnyddio yn hanes y DU heb unrhyw gyfeiriad at eu gwlad brodorol. Roedd hyn yn arbennig o amlwg wrth ddathlu Mis Hanes LGBT ym mis Chwefror wrth i bobl fel Ivor Novello, Menywod Llangollen, Leo Abse, a nifer o bobl eraill gael eu cynnwys yn y DU, neu’n amlach na hynny, y cyd-destun Seisnig.

Prin y mae llyfrau hanes LGBT yn cynnwys gwlad frodorol unigolyn, nac unrhyw gyfeiriad at Gymru neu bobl Cymru – rhywbeth sydd hefyd yn wir am wledydd eraill. Er enghraifft, bydd hanes LGBT llawer o wledydd yn cynnwys cyfeiriadau at, er enghraifft, waith ar rywoleg a wnaed yn yr Almaen ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ond ni fydd yr Almaen yn ymddangos yn y mynegai fel y cyfryw. Pe hoffech sefydlu hanes yr Almaen o hanes yn gyffredinol, ni ellid gwneud hynny.

Y benbleth o ran hanes LGBT Cymru

Oll y mae hyn yn ei olygu yw bod rhaid chwilio ymhell a thrwy sawl cyfrwng i sefydlu hanes LGBT Cymru. Rhywbeth arall sy’n anodd mewn perthynas â Chymru, yn annhebyg i wledydd eraill megis yr Almaen, yw bod pobl Cymru am lawer o’r bedwaredd ganrif a’r bymtheg a thu hwnt wedi cael eu cyfeirio atynt i fod yn Saeson.

Fodd bynnag, wedi imi oresgyn sawl rhwystr i sefydlu’r bywydau a’r digwyddiadau sydd i’w cael yn Forbidden Lives, beth am y cwestiwn gwreiddiol sef ‘pam mynd i’r holl drafferth’? Wedi’r cyfan, mae rhai o’r bobl yr wyf yn eu cynnwys eisoes yn ymddangos yn hanes y DU a, thra bod nifer o fy storïau i naill ai’n amlygu hanesion na wyddys amdanynt yn eang, neu sy’n gwbl newydd, pam na allent gael eu hychwanegu yn syml at hanes y DU?

Wel, mi ellid gwneud hynny. Ond mae cwestiynau llawer pellach i’w cael. Dangosodd y llyfr fod pobl o Gymru wedi bod yn hynod o ddylanwadol wrth siapio hanes LGBT, megis Wolfenden a’r Ddeddf Troseddau Rhywiol – dau beth a newidiodd y gymdeithas gyfan. Beth a achosodd y Cymry hyn i fod mor ddylanwadol? Mewn gwirionedd, mae’r llyfr wedi codi cyfres gyfan o gwestiynau na ellir eu trafod yn fanwl yma, ond sy’n ymwneud â phrofiadau gwahanol i’r rhai a gafwyd yn Lloegr.

Mae hefyd angen inni ymgysylltu’n fwy ag amgueddfeydd, archifdai, ysgolion a gyda phobl sy’n rhan o hanes LGBT, ac mae angen inni gael unigolion lleol i wneud hynny – po fwyaf o Gymry LGBT y gallwn ymgysylltu â nhw y gorau. Mae rhagor o ymgysylltu yn arwain at ddealltwriaeth well o amrywiaeth a llai o wahaniaethu.

Felly, yn y diwedd, beth oedd fy ateb – pam mynd i’r holl drafferth?

Oherwydd ar wahân i’r hanes a’r wleidyddiaeth, maent yn storïau da iawn – ac wedi’r cyfan, mae pawb yn hoff o stori dda!

**********************************************************************************

Mae Cynulliad Cenedlaethol Cymru wedi ymrwymo i hyrwyddo cydraddoldeb LGBT. Rydym wedi cael ein henwi gan Stonewall fel y Prif Gyflogwr yn y DU i bobl LGBT, Prif Gyflogwr i bobl Trawsryweddol, ac mae ein rhwydwaith gweithle wedi cael Cymeradwyaeth Uchel am eu gwaith. Os hoffech gael rhagor o wybodaeth am ein gwaith yn hyrwyddo cydraddoldeb LGBT, cysylltwch â’r Tîm Amrywiaeth a Chynhwysiant.

Dathlu 100 mlynedd ers Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918

Er mwyn coffáu 100 mlynedd ers i Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918 gael Cydsyniad Brenhinol, mae’r Dirprwy Lywydd Ann Jones AC (@ann_jonesAM) yn trafod pwysigrwydd symudiad pleidleisio menywod yng Nghymru.

Mae 6 Chwefror 2018 yn nodi can mlynedd ers rhoi Cydsyniad Brenhinol i Ddeddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918. Rhoddodd y Ddeddf hon yr hawl fenywod bleidleisio, cyn belled â’u bod dros 30 oed a’u bod hwy neu eu gwŷr yn bodloni cymhwyster eiddo. Prin fod modd galw’r Ddeddf, a gynyddodd yr etholaeth gan fwy na 8 miliwn o bobl, yn gydraddoldeb, ond roedd yn gam mawr ymlaen ar y daith tuag at roi’r bleidlais lawn i fenywod, a ddaeth yn y pen draw yn 1928. I nodi’r canmlwyddiant, caiff rhaglen o ddigwyddiadau, arddangosfeydd a gweithgareddau eraill ei chynnal ar draws Cymru a’r Deyrnas Unedig.

Menywod, Cymru a Gwleidyddiaeth

Rwy’n teimlo’n angerddol dros ben ynglŷn â hyrwyddo rôl menywod mewn cymdeithas.  Felly, rwyf wedi sefydlu gweithgor Cymru, Menywod a Gwleidyddiaeth o Aelodau Cynulliad benywaidd. Drwy gydweithio â rhanddeiliaid allweddol yn y sector, byddwn yn gweithio i gyflwyno rhaglen o ddigwyddiadau a gweithgareddau i ymchwilio i hanes y mudiad pleidlais i fenywod yng Nghymru, ac yn sicrhau bod sylw’n cael ei roi i’r rôl y mae menywod yn ei chwarae mewn cymdeithas ddinesig yng Nghymru.

Mae Cynulliad Cenedlaethol Cymru eisoes wedi ennill cydnabyddiaeth ryngwladol am hybu cydraddoldeb rhywiol. Yn 2003, dyma oedd y senedd gyntaf yn y byd â’r un nifer o ddynion a menywod.  Yn anffodus, mae’r Cynulliad wedi gweld dirywiad graddol yn nifer yr Aelodau Cynulliad benywaidd, gyda menywod yn eistedd mewn dim ond 26 o’r 60 sedd yn y siambr ar hyn o bryd. Er bod y Cynulliad yn parhau i fod yn arweinydd rhyngwladol ym maes cynrychiolaeth i fenywod, mae’r dirywiad yn nifer y menywod sy’n cynrychioli pobl Cymru yn peri pryder. Felly, roedd yn ddiddorol clywed yr Athro Laura McAllister a’i chyd-aelodau’n argymell cynnwys system cwota yn y system etholiadol yn yr adroddiad diweddar, “Senedd sy’n Gweithio i Gymru”.

Dathlu llwyddiannau menywod ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod

Bydd ein gweithgarwch yn canolbwyntio yn y tymor byr ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod (8 Mawrth), sef diwrnod byd-eang sy’n dathlu llwyddiannau cymdeithasol, economaidd, diwylliannol a gwleidyddol menywod. Mae’r diwrnod hefyd yn nodi galwad i weithredu i symud yn gynt tuag at gydraddoldeb yn niferoedd y dynion a menywod. Bydd y Senedd yn cynnal arddangosfa sy’n adrodd hanes y mudiad pleidlais i fenywod yng Nghymru a darlith gan Dr Ryland Wallace, yr awdurdod blaenllaw ar y mudiad yng Nghymru. Byddwn hefyd yn gweithio mewn partneriaeth ag Opera Cenedlaethol Cymru i lansio ‘Rhondda Rips It Up!’, opera a gomisiynwyd o’r newydd i bortreadu bywyd Margaret Haig Thomas, un o ffigurau mwyaf amlwg y mudiad pleidlais i fenywod i Gymru.

Ann Jones AM                                                                                                                                                                Dirprwy Lywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Diwrnod yn y Senedd gyda Lora Lewis, Enillydd Cystadleuaeth yr Urdd

Cafodd Lora Lewis ymuno â Gwasanaeth Cyfieithu a Chofnodi’r Cynulliad am ddiwrnod ar ôl ennill cystadleuaeth cyfieithu’r Urdd. Yma, mae’n sôn am ei phrofiad y tu ôl i’r llenni…

A minnau wedi ystyried gyrfa ym maes cyfieithu, roedd cystadlu yng nghystadleuaeth yr Urdd yn gam naturiol wedi imi ddarganfod mai’r wobr oedd diwrnod yn y Cynulliad. Heb os, roedd hyn yn apelio’n syth ac felly dyma fi’n mynd ati i gyfieithu’r darn. Yn ffodus, cefais y newyddion fy mod wedi dod yn gyntaf ac felly bu Aoife, aelod o staff y gwasanaeth cyfieithu a chofnodi yn y Cynulliad, mewn cysylltiad â mi yn fuan wedyn, a dyna ddechrau ar y trefnu. Ymhen dim roeddwn i yn gosod fy holl eiddo i fynd drwy’r camerâu fel y taswn i mewn maes awyr ac yn mynd i mewn i’r adeilad.

I ddechrau, cefais gwrdd ag Elin Jones, Llywydd y Cynulliad a chael sgwrs gyda hi ynghylch y gwaith sydd yn digwydd yn y Senedd, yn ogystal â chyflwyno fy hun iddi. Roedd y Llywydd yn groesawgar iawn a chawsom funud i dynnu llun hyd yn oed.

Wedi hynny, roedd modd dechrau ar y profiad gwaith go iawn. Cefais gyfarfod â Rhiannon a roddodd gyflwyniad manwl i mi o’r gwaith ar y Cofnod a’r modd y maent yn defnyddio meddalwedd briodol wrth ysgrifennu a golygu cofnodion y Senedd. Cefais gyfle i wneud hyn fy hun drwy ddefnyddio’r agwedd leisiol ar y feddalwedd a oedd yn gallu cofnodi’r hyn yr oeddwn yn ei ddweud ar lafar drwy’r meicroffon. Heb os, roedd hyn yn wych ac yn dangos imi pa mor bwysig yw technoleg o fewn byd gwaith i hwyluso’r profiad.

Yr hyn roeddwn i â diddordeb ynddo fwyaf oedd cyfieithu ar y pryd, ac roeddwn yn ffodus iawn o gael cyflwyniad i’r agwedd hon yn benodol gan Cai, cyfieithydd yn yr adran. Mae’r agwedd hon ar gyfieithu yn un sy’n sicr yn ofni llawer iawn o gyfieithwyr, a dyma’r agwedd o’r gwaith mae’n siŵr sy’n fy mhryderu innau – ond roedd Cai yn barod i dawelu fy meddwl ynghylch y mater gan gynnig cyngor defnyddiol. Cefais gyflwyniad i gyfieithu ar y pryd gan ymweld â’r bythau cyfieithu yn yr ystafelloedd cyfarfod a’r Siambr. Ar ben hynny, cefais fynychu’r Cyfarfod Llawn gyda’r Prif Weinidog ac roedd y cyfieithu ar y pryd yno yn gyffrous iawn ac yn rhoi mewnwelediad i mi o ba mor anodd yw’r agwedd hon o’r swydd, yn ogystal â’r sgìl anhygoel a ddaw yn ei sgil.

Ennyn mwy o ddiddordeb yn y Cynulliad…

Ym mis Medi, bydd ugain mlynedd wedi mynd heibio ers i bobl Cymru bleidleisio, o fwyafrif bychan, i gael eu Cynulliad Cenedlaethol eu hunain. Dyma’r unig sefydliad gwleidyddol y mae pobl Cymru wedi pleidleisio o’i blaid. Ers iddo ddod i fodolaeth ym 1999, mae’r Cynulliad wedi tyfu o ran pŵer a chyfrifoldeb. Chwe blynedd yn ôl, pleidleisiodd pobl Cymru o fwyafrif llethol dros roi pŵer i’r Cynulliad i wneud deddfau yng Nghymru.

Ond pa mor ymwybodol yw pobl o’r gwaith a wneir gan y Cynulliad Cenedlaethol fel sefydliad, a chan ei aelodau unigol fel ACau? Rydym ni’n gwybod bod pobl weithiau’n drysu rhwng y ddeddfwrfa, sef y Cynulliad Cenedlaethol, a’r weithrediaeth, sef Llywodraeth Cymru. Ddiwedd y flwyddyn y llynedd, crëodd Llywydd y Cynulliad grŵp bach i drafod sut y gall y Cynulliad gyflwyno newyddion a gwybodaeth am ei waith mewn modd diddorol a hygyrch. Tasg fawr yw hynny, yn enwedig ar adeg pan mae sefydliadau newyddion o dan bwysau cynyddol ac yn canolbwyntio’n llai ar roi sylw i wleidyddiaeth.

Mae ein tasglu yn cynnwys pobl sy’n meddu ar arbenigedd yn y meysydd a ganlyn: y cyfryngau, prosiectau democratiaeth agored megis mySociety, sefydliadau cyhoeddus blaengar sydd wedi mynd ati i hybu cyfathrebu digidol, ac arbenigwyr mewn dysgu digidol a chyfathrebu gwleidyddol. Gofynnwyd i ni edrych ar y ffordd orau o gynyddu lefelau o ddealltwriaeth ac ymgysylltiad gan y cyhoedd ymhlith cynulleidfaoedd sydd ar hyn o bryd wedi ymddieithrio o wleidyddiaeth a materion Cymreig.

Mae’r tasglu yn ystyried y ffordd orau o gyflawni’r hyn a ganlyn:

• sicrhau ei bod yn haws i ddefnyddwyr gwasanaethau’r Cynulliad ddefnyddio’r fath wasanaethau, megis y wefan, neu Senedd TV, sef y darllediadau byw ac wedi’u recordio o drafodion y Cynulliad, neu’r fersiwn argraffedig o Gofnod y Trafodion, yn ogystal â chymryd a defnyddio data oddi wrthynt, addasu cynnwys fideo a chynnwys arall at eu dibenion eu hunain, a rhoi gwell profiad i ddefnyddwyr yn gyffredinol;
• sicrhau bod gwasanaethau ar-lein, gan gynnwys cyfryngau cymdeithasol, yn gallu helpu’r Cynulliad i ddiwallu anghenion gwahanol gynulleidfaoedd a chwsmeriaid;
• sut y mae pwyllgorau’r Cynulliad yn rhoi gwybod am y gwaith y maent yn ei wneud.

Mae llawer o bobl yn ymddiddori yn y materion a drafodir yn y Cynulliad, sy’n amrywio o faes iechyd i dai, ac o faes addysg i’r amgylchedd – ond o bosibl nid yw’r Cynulliad yn cyflwyno’r materion hyn mewn ffordd sy’n galluogi pobl i ddarganfod pethau mewn modd syml a hygyrch. Yn rhy aml, mae’r Cynulliad yn ymddangos yn sefydliadol wrth gyflwyno materion, yn hytrach na rhoi’r materion yn gyntaf. Y dyddiau hyn, mae pobl yn poeni’n fwy am faterion nag y maent yn poeni am sefydliadau.

Efallai bod pethau eraill y mae angen i’r Cynulliad eu gwneud i sicrhau ei fod yn cyfathrebu’n effeithiol â phobl Cymru. Mae pobl bellach yn cael gwybodaeth a newyddion am wleidyddiaeth mewn ffyrdd gwahanol ac arloesol, yn bennaf drwy lwyfannau digidol. Mae’r rhan fwyaf o bobl erbyn hyn yn cael eu newyddion ar-lein ac ar eu ffonau symudol, ac yn fwyfwy aml drwy ffrydiau newyddion megis Facebook. Mae pobl ifanc gan amlaf yn cael eu newyddion ar lwyfannau symudol,  drwy gyfryngau cymdeithasol megis Snapchat. Sut all y Cynulliad gyflwyno ei newyddion mewn modd mwy cyfleus gan ddefnyddio’r llwyfannau hyn – neu alluogi eraill i wneud hyn?

Mae holl sefydliadau’r cyfryngau o dan bwysau, ac mae un o’r papurau newydd a fu’n gohebu ar faterion y Cynulliad, drwy gyflogi gohebydd penodedig, erbyn hyn wedi dileu’r swydd honno. Mae’r rhan fwyaf o bobl Cymru yn cael eu newyddion teledu a radio gan sianeli a ddarlledir drwy’r DU ac sy’n rhoi ychydig iawn o sylw i Gymru. Yn anaml iawn maent yn egluro am y gwahaniaethau sy’n bodoli rhwng polisïau yng Nghymru ac yn Lloegr, ar wahân i grybwyll y ffaith yma ac acw. Yn anaml iawn mae’r papurau newydd Llundeinig, sy’n cael eu darllen yn eang yng Nghymru, yn sôn am wleidyddiaeth Cymru neu’r Cynulliad. Felly, a oes angen i’r Cynulliad ddarparu ei lwyfan newyddion digidol ei hun drwy greu tîm bach o newyddiadurwyr i ddarparu newyddion am y straeon sydd yn dod allan o’r Cynulliad? Gallai llwyfan o’r fath hefyd ddarparu deunydd ar gyfer ugeiniau o gyhoeddiadau newyddion lleol a hyperleol o amgylch Cymru. Ni fyddai’n gweithredu fel llefarydd y ‘llywodraeth’ – i’r gwrthwyneb. Byddai’n llwyfan ar gyfer yr hyn sy’n digwydd yn y man lle gwneir y gwaith o graffu ar Lywodraeth Cymru – y Cynulliad Cenedlaethol – ac o dan arweiniad golygydd diduedd.

Bwriad dyluniad ffisegol y Senedd oedd bod yn symbol o’i rôl fel man cyhoeddus tryloyw ar gyfer pobl Cymru. Mae’n un o’r adeiladau sy’n cael y nifer mwyaf o ymwelwyr yng Nghymru, sef mwy na 80,000 o ymwelwyr bob blwyddyn. Sut gellir gwella profiad yr ymwelydd, a sut all pobl gadw mewn cysylltiad â’r hyn sy’n digwydd yn y Cynulliad ar ôl eu hymweliad? Mae miloedd o fyfyrwyr ysgol yn ymweld â’r Cynulliad bob blwyddyn: sut ddylai’r Cynulliad gysylltu â myfyrwyr, athrawon ac ysgolion, o bosibl gan ddefnyddio llwyfan dysgu dwyieithog Llywodraeth Cymru, sef Hwb+, sy’n hynod o lwyddiannus ac yn  cynnal 580,000 o athrawon a dysgwyr? Dyna rywbeth rydym ni’n gofyn i’r Cyngor Dysgu Digidol Cenedlaethol roi sylw iddo.

Mae’r Cynulliad Cenedlaethol yn ceisio deall barn a safbwyntiau pobl Cymru drwy ddefnyddio dulliau gwahanol – ceisio cael ymatebion torfol i Brexit a materion eraill, cynnal arolygon barn ynghylch ymholiadau a chael miloedd o ymatebion. Bydd gwaith y tasglu yn ategu hyn, gan geisio sicrhau bod y Cynulliad yn ymddwyn fel fforwm democrataidd arloesol.

Yn y pen draw – eich Cynulliad chi ydyw. Rydym ni’n awyddus i glywed eich barn ar sut y gall y Cynulliad gyfathrebu orau â phobl Cymru. Anfonwch e-bost atom ni ar digisenedd@assembly.wales gan roi eich barn. Rydym yn awyddus i glywed gennych – wedi’r cyfan, mae’n flwyddyn fawr ar gyfer y Cynulliad. Ym mis Mai, bydd y Cynulliad yn dathlu ei ben-blwydd yn 18 oed. Dyna garreg filltir mewn unrhyw fywyd.

Mae Leighton Andrews yn cadeirio Tasglu Newyddion Digidol y Llywydd.