Unwaith eto rydym yn dathlu Diwrnod Rhyngwladol Pobl ag Anableddau a’r thema eleni yw ‘Nid yw pob Anabledd yn Weladwy’. Mae 2020 wedi bod yn flwyddyn heriol i bob un ohonom, ac er ein bod yn ymdrechu i addasu’r ffordd yr ydym yn byw ac yn gweithio, rhaid inni sicrhau, beth bynnag a ddaw yn y dyfodol, ei fod yn ddyfodol cynhwysol i bawb.
Mae pobl nad yw eu hanableddau yn amlwg ar unwaith yn wynebu rhwystrau ychwanegol ac mae’n rhaid i ni, fel cymdeithas, geisio gwella ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o anableddau o’r fath, a’u heffaith. Efallai bod rhai ohonoch wedi sylwi ar bobl yn defnyddio llinynnau gwddf Blodyn yr Haul mewn siopau ac ar drafnidiaeth gyhoeddus yn ystod y pandemig. Mae hon yn ffordd i nodi bod gennych anabledd cudd a bod gennych reswm da dros beidio â gwisgo gorchudd wyneb neu i nodi bod angen lefel o gefnogaeth neu ddealltwriaeth arnoch. Bydd y math hwn o gynllun, gobeithio, yn cael effaith gadarnhaol ac mae’n gynllun, rwy’n gobeithio, y gallwn ei hyrwyddo ar gyfer y dyfodol.
Yn ystod fy nghyfnod fel gwleidydd etholedig rwyf wastad wedi ceisio hyrwyddo cydraddoldeb, gan fy mod yn credu’n gryf y dylai ein cynrychiolwyr etholedig adlewyrchu ein cymdeithas amrywiol. Fel seneddwr ag anabledd, bum wastad yn barod i godi llais ar faterion sy’n effeithio ar y rhai sydd ag anghenion gwahanol, a byddaf yn parhau i weithio tuag at y nod o sicrhau cymdeithas sy’n wirioneddol gyfartal i bawb.
Rwyf wedi darganfod yn aml y gall tynnu sylw at yr angen am addasiadau syml (ond a anwybyddir yn rhy aml) wneud cymaint o wahaniaeth; pethau fel sicrhau bod rheiliau llaw ar ddwy ochr ramp a / neu risiau gan fod hynny’n gallu rhoi annibyniaeth a hyder i berson ag anabledd. Rwyf hefyd yn awyddus i bwysleisio bod angen i ni’i gyd ystyried defnyddio ein seneddau cynyddol dechnolegol er budd pawb. Mae’r Senedd yn wir yn esiampl i bawb, ond mae rhagor i’w wneud o hyd, a rhaid i ni beidio â llaesu dwylo.
Yn 2017, cefais yr anrhydedd o fynd i gynhadledd agoriadol ‘Seneddwyr y Gymanwlad ag Anableddau’ (CPwD). Ein nod yw cefnogi Seneddwyr ag anableddau i fod yn fwy effeithiol yn eu rolau a helpu i wella ymwybyddiaeth o faterion anabledd ymhlith yr holl Seneddwyr a staff seneddol. Yn ychwanegol at hyn rydym yn gobeithio helpu i chwalu’r rhwystrau sy’n atal pobl ag anableddau rhag cymryd rhan mewn gwleidyddiaeth.
Ym mis Medi roeddwn wrth fy modd fy mod wedi cael fy ethol yn un o naw Hyrwyddwr Rhanbarthol i helpu i arwain gwaith y CPwD. Yn ystod fy nghyfnod yn y rôl, byddaf yn ymdrechu i fod yn llais blaenllaw i bobl ag anableddau yng Nghymdeithas Seneddol y Gymanwlad (CPA) ac mewn Seneddau ledled y byd. Cynhaliwyd y cyfarfod cyntaf yn rhithwir ar 26 Tachwedd
I nodi Diwrnod Rhyngwladol Pobl ag Anableddau eleni, bydd y Senedd yn cynnal trafodaeth banel rithwir y byddaf fi’n ei chadeirio ar 3 Rhagfyr. Dewch i gymryd rhan. Ceir rhagor o wybodaeth am y digwyddiad yma.
Diolch am ddarllen y blog, a Diwrnod Rhyngwladol Pobl ag Anableddau (IDPD) hapus i bawb!
Mae Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus y Senedd yn cynnal ymchwiliad i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Mae’r Pwyllgor yn casglu barn ynghylch pa mor dda y gweithredwyd y Ddeddf ers iddi gael ei phasio yn 2015, a sut y gellir ei gweithredu’n well yn y dyfodol.
Rydym am glywed yr hyn y mae pobl ifanc yn ei wybod o ran:
ymwybyddiaeth o’r Ddeddf.
profiadau pobl ifanc o sut y gweithredwyd y Ddeddf.
safbwyntiau ynghylch beth yw’r rhwystrau i weithredu’r Ddeddf.
sut y gellir ei gweithredu’n well yn y dyfodol.
Rydym wedi paratoi adnoddau ar gyfer ysgolion a grwpiau ieuenctid i ddarparu gweithgaredd i gasglu barn pobl ifanc.
Blog gan Charley Oliver-Holland, Aelod Senedd Ieuenctid Cymru
A minnau’n 13 oed ac yn ansicr am y bywyd o’m cwmpas, roedd bywyd yn anodd. Ar ddiwrnod cenedlaethol ‘dod allan’ yn 2016, penderfynais ddod allan fy hun. Yn fy mhen, roedd yn beth enfawr. Ro’n i’n teimlo fy mod i’n wahanol i bawb o’m cwmpas ac na fyddai unrhyw un yn fy nerbyn i am garu’r rhai o’r un rhyw â fy hun. Rydych chi’n clywed yn ddiddiwedd fel plentyn am ystrydebau gwrywaidd a benywaidd mewn chwedlau tylwyth teg, sy’n gwneud y dewis o ddod allan gryn dipyn yn anoddach. Ond i mi yn bersonol, mae dod allan yn gadael i mi fod yn fi hun ac rwyf nawr yn byw 100% fel fi, waeth beth mae unrhyw un arall yn ei feddwl.
Charley Oliver-Holland, Aelod Senedd Ieuenctid Cymru
Gall diwrnod cenedlaethol ‘dod allan’ fod yn gyfle gwych i rai sydd heb ddod allan i fynegi pwy ydyn nhw. Ond peidiwch â gadael i hynny eich gorfodi i ddweud gwybodaeth wrth bobl a allai’ch gwneud chi i deimlo mewn perygl. Mae dod allan yn ddewis personol y dylech ei wneud yn eich amser eich hun. Does dim angen i chi deimlo bod diwrnod penodol o’r flwyddyn yn rheidrwydd i ddweud wrth bawb rywbeth nad ydych chi’n barod i’w ddatgelu. Mae yna nifer o wasanaethau cwnsela ar gael i rai sy’n cael trafferth gyda’r materion hyn, a pheidiwch â bod ofn eu defnyddio, waeth pa mor fawr neu fach yw’ch problem. Mae dod allan yn anodd, mae wynebu gwahaniaethu yn anodd, mae bod yn LHDT+ mewn byd nad yw bob amser yn eich derbyn chi yn anodd. Rydw i yma i ddweud fy stori bersonol, ond peidiwch byth â gadael i stori person arall ddiffinio eich stori chi. Mae pob un ohonom yn unigryw, ac mae’n straeon ni i gyd yn ddilys.
Mae syrthio mewn cariad yn beth rhyfedd. Yn eich arddegau, rydych chi’n dechrau archwilio eich hun a dod o hyd i’ch llwybr unigol mewn bywyd. Roeddwn i’n gwybod o oed ifanc fy mod i’n hoffi merched, ond, a minnau’n byw mewn pentref bach ceidwadol, roeddwn i hefyd yn gwybod nad oedd hynny’n iawn. Fel plentyn, cefais fy mwlio, fel sy’n digwydd yn aml i’r rhai sy’n cael eu hystyried yn wahanol yn ystrydebol. Roeddwn i’n swil, dros fy mhwysau ac yn lesbian. Fe ddes i allan yn gyntaf i grŵp bach o ffrindiau, a oedd yn hollol iawn gyda fy rhywioldeb. Yna, daeth yn amser i mi ddweud wrth fy rhieni. Ysgrifennais lythyr emosiynol iawn, rhuthro lawr y grisiau a’i guddio ym mag llaw fy mam. Yr ateb byr ac annwyl a gefais oedd ‘dwi’n gwybod, dwi’n dy garu di’, a oedd yn bwysau enfawr oddi ar fy ysgwyddau. Rwy’n hynod lwcus ac yn ddiolchgar o gael ffrindiau a theulu cefnogol sy’n gadael i mi fod yn fi.
Roedd yr ysgol yn stori wahanol, fe wynebais amser anodd oherwydd fy rhywioldeb, ond roeddwn i’n lwcus i gael pobl yno i mi. Er hynny, nid oedd yna rwydwaith cymorth penodol yn fy ysgol. Roedd hyn yn aml yn gwneud i mi deimlo’n unig ac ynysig. Ond, ni wnaeth y teimladau hynny gael effaith negyddol arnaf, yn hytrach fe wnaeth hynny fy sbarduno i newid pethau. Penderfynais greu clwb cymorth LHDT+ yn fy ysgol, er mwyn i’r genhedlaeth nesaf o bobl ifanc yn fy ardal deimlo’n dda am eu hunain. O weld y llawenydd a roddodd hyn i grŵp bach o bobl, cefais fy ysgogi i wneud mwy.
Ers hynny, rwyf wedi cadeirio fy nghyngor ieuenctid, wedi siarad yn Senedd Cymru a Senedd y DU, wedi cynrychioli Cymru ar lefel y DU yn brwydro i newid cyfreithiau troseddau cyllyll, wedi ennill gwobrau am wirfoddoli ac yn ddiweddar wedi bod ar y rhestr fer ar gyfer gwobrau amrywiaeth cenedlaethol fel model rôl LHDT+.
Charley yn siarad yn y Senedd
Mae creu newid i bobl eraill yn gwneud i mi deimlo efallai y bydd y genhedlaeth o bobl ifanc yn wynebu llai o galedi. Gobeithio, un diwrnod, na fydd unrhyw un yn teimlo fel y gwnes i fel plentyn 13 oed a oedd ar goll ac yn unig. Gobeithio, gyda’n gilydd, y gallwn ni sicrhau cefnogaeth, rhannu cariad a rhoi addysg. Bydd gwahaniaethu o hyd yn broblem, ond gobeithio bydd fy ngwaith yn eich ysbrydoli i dreulio’ch amser yn creu newid cadarnhaol. Dydw i ddim yn swil nac yn ofni pethau erbyn hyn. Rwy’n hyderus ac yn treulio bob dydd yn rhannu cariad a phositifrwydd i eraill. Weithiau bydd sylwadau creulon yn fy mhoeni i, ond rydw i bob amser yn cofio nad oes unrhyw beth o’i le â phwy ydw i ac nad yw fy rhywioldeb yn fy niffinio i, dim ond rhan o pwy ydw i yw hynny.
Y brif neges yr hoffwn ei hanfon atoch i gyd yw ei bod hi’n iawn i fod yn wahanol. Hefyd, mae’n beth gwych os ydych chi’n teimlo eich bod yn gallu dod allan, ond os na allwch wneud hynny, nid yw’n eich gwneud chi’n llai anhygoel o gwbl! Os ydych chi’n wynebu gwahaniaethu am fod yn chi eich hun, nid yw hynny bob amser yn gorfod bod yn beth negyddol. Efallai eich bod chi’n sylweddoli o bosibl bod y person hwnnw’n teimlo’n ansicr ei hun ac nad chi yw’r broblem. Yn lle bod yn ddig, ceisiwch ymladd dros yr hyn rydych chi’n ei gredu ynddo a helpu i wneud gwahaniaeth. Boed hynny yn yr ysgol, neu’n rhyngwladol, fel allwch chi sicrhau newid. Rydych chi’n ddilys, yn deilwng, a pheidiwch byth â gadael i unrhyw un ddweud wrthych bod eich rhywioldeb neu hunaniaeth ryw yn eich gwneud chi’n unrhyw beth llai na gwych!
Bob blwyddyn ar 1 Hydref, mae’r byd yn cymryd y cyfle i ddathlu pobl hŷn a’r gwahanol ffyrdd y maen nhw’n cyfrannu at ein bywydau fel rhan o Ddiwrnod Rhyngwladol Pobl Hŷn y Cenhedloedd Unedig. Eleni, gyda’r byd o’n cwmpas wedi newid cymaint, mae pethau ychydig yn wahanol, wrth gwrs.
Ond mae heddiw yn gyfle da nid yn unig i oedi a myfyrio ar y ffyrdd y mae Covid-19 yn effeithio ar bobl hŷn ledled y byd, ond hefyd i ystyried yr hyn y mae angen i ni ei wneud i sicrhau nad yw pobl hŷn yn cael eu gadael ar ôl wrth i ni ddechrau symud ymlaen, sef pryder y mae llawer o bobl hŷn wedi sôn wrtha i amdano.
Trwy gydol y pandemig, mae fy nhîm a minnau wedi ymgysylltu â phobl hŷn ledled Cymru i glywed ganddynt am y problemau a’r heriau y maent wedi’u hwynebu, yn ogystal â’r pethau sydd wedi gwneud gwahaniaeth cadarnhaol i’w bywydau yn ystod y misoedd diwethaf.
Y lleisiau a’r profiadau hyn sydd wrth wraidd fy adroddiad ‘Gadael neb ar ôl’, a gyhoeddais ym mis Awst. Mae’r adroddiad yn archwilio’r effaith y mae’r pandemig wedi’i chael ar lawer o agweddau ar fywydau pobl hŷn ac yn galw am weithredu ar draws nifer o feysydd allweddol – gan gynnwys gofal cymdeithasol ac iechyd, yr economi, a’n cymunedau – i sicrhau bod pobl hŷn yn gallu cael gafael ar yr help a’r cymorth y gallai fod ei hangen arnynt ac yn gallu cymryd rhan yn llawn pan fydd Cymru’n dechrau ei adferiad ar ôl Covid-19.
Yn yr adroddiad, rwyf wedi nodi camau ymarferol y mae’n rhaid eu cymryd ar unwaith i fynd i’r afael â materion a grëwyd gan y pandemig, yn ogystal â chamau gweithredu tymor hwy a ddyluniwyd i fynd i’r afael â’r materion strwythurol ehangach sy’n effeithio ar bobl hŷn sydd wedi’u gwaethygu gan Covid-19. Mae hyn yn cynnwys:
Dirymu adrannau o’r Ddeddf Coronafeirws sydd mewn perygl o gyfyngu ar hawliau pobl hŷn i gael gofal a chymorth.
Sefydlu rhaglen adsefydlu ar gyfer pobl hŷn sydd wedi cael eu heffeithio’n gorfforol a/neu’n feddyliol gan Covid-19.
Sefydlu rhaglen gymorth bwrpasol i helpu gweithwyr hŷn i barhau mewn gwaith neu i gael eu hailhyfforddi os ydynt yn mynd i gael eu diswyddo.
Buddsoddi mewn ymgyrch a chymorth wedi’u targedu i gynyddu’r niferoedd sy’n hawlio Credyd Pensiwn.
Darparu cymorth wedi’i deilwra i bobl hŷn i’w helpu i fynd ar-lein, gan gynnwys darparu dyfeisiadau hawdd eu defnyddio gyda mynediad i’r rhyngrwyd.
Rwyf wedi dechrau gweithio gyda Llywodraeth Cymru, cyrff cyhoeddus allweddol a sefydliadau eraill i sicrhau bod profiadau ac anghenion pobl hŷn yn llywio eu cynlluniau wrth iddynt symud ymlaen, a byddaf yn defnyddio’r adroddiad fel sylfaen dystiolaeth bwerus i ysgogi newid i bobl hŷn.
Mae’r pandemig wedi taflu goleuni ar lawer o’r materion sy’n wynebu pobl hŷn ledled Cymru, ac rydym wedi gweld yr effaith anghymesur y mae Covid-19 wedi’i chael ar lawer o grwpiau yn y gymdeithas, sy’n adlewyrchu anghydraddoldebau a gwahaniaethu systematig sy’n bodoli ers amser maith.
Ond trwy gydol y pandemig, rydym hefyd wedi gweld llawer o enghreifftiau o weithredu cymunedol cadarnhaol ledled Cymru sydd wedi darparu cymorth hanfodol i’r rhai sydd ei angen, gan gynnwys llawer o bobl hŷn.
Mae’n hanfodol ein bod yn adeiladu ar y gweithredu cadarnhaol hwn, sydd wedi cyflawni cymaint i gynifer o bobl, ynghyd â chydnabod cyfraniad sylweddol pobl hŷn at ein cymunedau a’n heconomi a hyrwyddo undod rhwng y cenedlaethau.
Gyda’n gilydd gallwn sicrhau nad oes neb yn cael ei adael ar ôl.
Mae gan y Pwyllgor Cyllid gylch gwaith pwysig iawn ac mae’n gyfrifol am ystyried, ac adrodd ar gynigion sy’n cael eu gosod gan Weinidogion Cymru gerbron y Senedd sy’n ymwneud â defnyddio adnoddau.
At hynny, gall y Pwyllgor ystyried a chyflwyno adroddiad ar unrhyw fater arall sy’n ymwneud ag ariannu neu wariant o Gronfa Gyfunol Cymru, neu unrhyw fater sy’n effeithio ar hynny.
Un o swyddogaethau’r Pwyllgor yw craffu ar gyllideb Llywodraeth Cymru, sydd oddeutu £18 biliwn y flwyddyn. Caiff cyllideb Cymru ei dyrannu gan Lywodraeth y DU ac mae’n cael ei phennu gan yr Adolygiad o Wariant, ac unrhyw addasiadau dilynol trwy fformiwla Barnett.
Er bod Llywodraeth Cymru yn cael ei hariannu’n bennaf trwy grant bloc gan Lywodraeth y DU, yn ystod y pedair blynedd diwethaf mae datganoli pwerau treth – gan gynnwys Cyfraddau Treth Incwm Cymru, Treth Trafodiadau Tir a Threth Gwarediadau Tirlenwi – wedi golygu bod tua 20 y cant o wariant Llywodraeth Cymru bellach yn cael ei ariannu trwy drethi.
Datganoli pwerau trethu a benthyca i Gymru
Deddf Cymru 2014 wnaeth ddarparu’r fframwaith deddfwriaethol ar gyfer datganoli pwerau trethu a benthyca i’r Senedd ac i Lywodraeth Cymru. Mae Rhan 2 o Ddeddf 2014 yn ymdrin â datganoli pwerau ariannol.
Er mwyn galluogi rhoi’r pwerau yn Neddf 2014 ar waith, daethpwyd i gytundeb rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ar ffurf y Fframwaith Cyllidol. Roedd hyn yn caniatáu datganoli treth dir y dreth stamp – Treth Trafodiadau Tir, erbyn hyn – yng Nghymru, Treth Tirlenwi – Treth Gwarediadau Tirlenwi, erbyn hyn – a rhoi Cyfraddau Treth Incwm Cymru ar waith.
At hynny, mae’r Fframwaith Cyllidol yn ymdrin â therfynau benthyca Llywodraeth Cymru, offer rheoli cyllideb, ymdrin ag effeithiau gorlifo polisi a threfniadau rhoi ar waith.
O ystyried bod y Ddeddf wedi bod ar waith ers 2014, mae’n teimlo fel amser perthnasol i’r Pwyllgor ystyried y Ddeddf, a gweithrediad ac effeithiolrwydd y Fframwaith Cyllidol. Rydym wedi lansio ein hymgynghoriad, ac mae gwybodaeth bellach i’w chael ar ein gwefan. Ein bwriad yw dechrau gwrando ar dystiolaeth lafar yn nhymor yr hydref.
Cyllideb Llywodraeth Cymru ac Economi Cymru
Mae economi Cymru wedi profi ansicrwydd sylweddol yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf. Mae Deddf 2014 wedi rhoi pwerau i Lywodraeth Cymru amrywio trethi a gwariant yng Nghymru, sydd wedi ei gwneud yn fwy atebol i bobl Cymru. Yn ein hadroddiad ar Gyllideb Ddrafft Llywodraeth Cymru 2018-19, amlygodd y Pwyllgor ei fwriad i gynhyrchu darn o waith ar y parodrwydd ariannol ar gyfer gadael yr UE.
Ar y pryd, Brexit oedd yr ansicrwydd pennaf ar economi Cymru o hyd. Ym mis Medi 2018 gwnaethom gyhoeddi ein hadroddiad. Y llynedd, roedd Etholiad Cyffredinol y DU a Brexit wedi effeithio ar Gyllideb Ddrafft 2020-21 Llywodraeth Cymru. Cyflawnwyd y gyllideb o dan amgylchiadau “eithriadol”, a effeithiodd ar allu Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid eraill i gynllunio sut i ariannu gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.
Fodd bynnag, bydd cyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru, sydd ar y gweill, hefyd yn cael ei hoedi gan nad oes gan Lywodraeth Cymru arwydd o gyfanswm y cyllid sydd ar gael hyd nes bod Llywodraeth y DU yn cyhoeddi Cyllideb neu Adolygiad o Wariant. Nid ydym wedi cael unrhyw arwydd gan Lywodraeth y DU o ran pryd i ddisgwyl hynny.
Rwyf i, ynghyd â’m cymheiriaid yn Senedd yr Alban a Chynulliad Gogledd Iwerddon, wedi ysgrifennu at Brif Ysgrifennydd y Trysorlys, gan bwysleisio pwysigrwydd amseriad cyllideb y DU ar gyllidebau llywodraethau datganoledig, o ystyried bod oedi ar lefel y DU yn effeithio ar y broses graffu.
Mae’r Pwyllgor mewn sefyllfa debyg i’r llynedd, gyda llai o amser ar gyfer cynnal gwaith craffu. Mae’n anochel y bydd pandemig Covid-19 a diwedd cyfnod pontio Brexit yn effeithio ar Gyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru 2021-22, felly mae’n bwysicach fyth i gael cyfle i gynnal gwaith craffu o sylwedd.
Yn gynharach eleni gwnaethom gynnal gweithgaredd ymgysylltu ar-lein i geisio barn ar y meysydd lle dylai Llywodraeth Cymru flaenoriaethu ei gwariant, ac fe gafwyd rhychwant diddorol o safbwyntiau. Cafodd iechyd, addysg a’r newid yn yr hinsawdd eu hamlygu fel meysydd blaenoriaeth allweddol gan y cyfranogwyr.
Bydd y Pwyllgor yn ymgynghori ar Gyllideb ddrafft Llywodraeth Cymru 2021-22 yn nhymor yr hydref. Bydd manylion ar gael ar ein gwefan a byddwn yn eich annog i rannu eich barn ac ymgysylltu’n llawn â’r broses graffu, i’n galluogi i adrodd mewn ffordd gadarn, dryloyw ac effeithiol.
Aelodau Cynulliad yn dathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod
Heddiw yw Diwrnod Rhyngwladol y Menywod – diwrnod i ddathlu llwyddiannau menywod ym meysydd cymdeithasol, economaidd, diwylliannol a gwleidyddol. Mae’r diwrnod hefyd yn annog camau breision i sicrhau cydraddoldeb i fenywod.
Eleni, y thema yw #PawbDrosGydraddoldeb, neu #EachforEqual yn Saesneg. Mae’r ymgyrch yn codi ymwybyddiaeth o sut y gall ein holl weithredoedd, sgyrsiau, ymddygiadau ac agweddau gael effaith ar gymdeithas. Gyda’n gilydd, gall pob un ohonom helpu i greu byd sy’n sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau.
Cydraddoldeb yn greiddiol inni
Y Senedd
Rydym yn falch o fod yn hyrwyddwyr cydraddoldeb yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru. Ers iddo gael ei sefydlu ym 1999, mae’r egwyddor o gyfleoedd cyfartal wedi bod yn greiddiol i’r Cynulliad.
Mae’r deddfau a’r rheolau sy’n llywodraethu gwaith y Cynulliad yn cynnwys gofynion penodol y dylid gwneud ein gwaith gan roi sylw dyledus i’r egwyddor ein bod yn sicrhau cyfleoedd cyfartal i bawb.
Arwain y ffordd
Fel deddfwrfa, rydym wedi arwain y ffordd o ran cydraddoldeb. Yn 2003, ni oedd y ddeddfwrfa gyntaf yn y byd i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau, gyda 30 o fenywod a 30 o ddynion yn Aelodau’r Cynulliad. Ar hyn o bryd, mae 47 y cant o Aelodau’r Cynulliad yn fenywod. Nid yw’r gyfran erioed wedi gostwng o dan 40 y cant.
Yn fyd-eang, canran gyfartalog y menywod mewn seneddau cenedlaethol yw 24 y cant. Mae’r Cynulliad bob amser wedi bod â chyfran uwch o Aelodau sy’n fenywod na Thŷ’r Cyffredin, Senedd yr Alban a Chynulliad Gogledd Iwerddon.
Menywod sydd â rhai o’r rolau mwyaf blaenllaw yn y Cynulliad. Ein Llywydd yw Elin Jones. Mae’r rôl hon yn debyg i rôl Llefarwyr a Llywyddion mewn seneddau ledled y byd, er bod y cyfrifoldebau’n amrywio o wlad i wlad. Ann Jones AC yw’r Dirprwy Lywydd.
Manon Antoniazzi yw Prif Weithredwr a Chlerc y Cynulliad. Mae 60 y cant o uwch reolwyr y Cynulliad yn fenywod.
Rhoi llwyfan i bobl ifanc
Mae Senedd Ieuenctid Cymru yn rhoi llwyfan i bobl ifanc ddweud eu dweud a thrafod materion pwysig. Mae cydraddoldeb a chynwysoldeb yn greiddiol i’r Senedd Ieuenctid. Cafodd 60 o bobl ifanc rhwng 11 a 18 oed eu hethol yn Aelodau o Senedd Ieuenctid Cymru, ac roedd 58 y cant ohonynt yn fenywod ifanc.
Senedd Ieuenctid Cymru gyda’r Llywydd
Ein gwaith
Rydym yn ymchwilio i faterion sy’n gysylltiedig â chydraddoldeb rhwng y rhywiau, gan gynnwys rhianta a gwaith; trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol; a sicrhau amrywiaeth o ran cynrychiolaeth mewn llywodraeth leol.
Mae Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn cynnal digwyddiad blynyddol bob mis Mawrth i ddathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Thema eleni yw #EachforEqual, ac rwy’n teimlo’n falch iawn ein bod wedi ymrwymo i gymryd cydraddoldeb o ddifrif yn y Cynulliad ers ei sefydlu 20 mlynedd yn ôl.
Rwy’n un o’r Aelodau Cynulliad gwreiddiol a etholwyd am y tro cyntaf ym 1999. Mae hyn wedi rhoi trosolwg da i mi o’r Cynulliad a’r ffordd y mae’n gweithio. Gallaf wir ddweud ei fod yn ymrwymo i egwyddorion #EachforEqual. Mae gennym ddyletswydd gyfreithiol i hyrwyddo cydraddoldeb ac mae wedi dod yn rhan annatod o’n diwylliant i wneud hynny, nid oherwydd bod yn rhaid i ni wneud hynny, ond am ein bod am wneud hynny.
Cydnabyddiaeth ryngwladol
Yn 2003, enillodd y Cynulliad gydnabyddiaeth ryngwladol am fod y ddeddfwrfa gyntaf ledled y byd i sicrhau cydraddoldeb rhwng y rhywiau, ac am fod y gyntaf i gael mwy o fenywod na dynion yn 2006. Ar hyn o bryd mae gennym 47 y cant o Aelodau benywaidd ac rydym yn parhau i ymdrechu i sicrhau cydbwysedd cyfartal.
Pan gefais fy ethol gan fy nghymheiriaid ar gyfer rôl y Dirprwy Lywydd yn 2016, gwelais gyfle i ddangos y gwaith a wneir gan fenywod. Mae cynnal digwyddiadau fel ein dathliadau Diwrnod Rhyngwladol y Menywod a chlywed gan fenywod mor ysbrydoledig bob amser yn fy atgoffa pam fy mod i mor angerddol am hyrwyddo a chefnogi menywod mewn gwleidyddiaeth. Nid yw bob amser yn hawdd, ac mae thema #EachforEqual eleni yn pwysleisio pwysigrwydd cydraddoldeb ledled ein cymdeithas.
Siaradwyr ysbrydoledig
Roedd hi’n bleser clywed siaradwyr mor ysbrydoledig yn ein digwyddiad. Ein siaradwyr oedd Charlie Morgan, cyd-sylfaenydd Warrior Women Events; Angel Ezeadum, Aelod o Senedd Ieuenctid Cymru a Sophie Rae, sylfaenydd Ripple Living.
Charlie Morgan, cyd-sylfaenydd Warrior Women EventsAngel Ezeadum, Aelod o Senedd Ieuenctid CymruSophie Rae, sylfaenydd Ripple Living
Roedd eu geiriau nhw’n ddiddorol iawn ac yn hynod rymusol, ac rwy’n ddiolchgar iddyn nhw am rannu eu straeon gyda ni. Roeddwn i’n falch o groesawu Betsan Powys i gadeirio’r digwyddiad hefyd.
Gwnaethom ni groesawu amrywiaeth o bobl i’r Pierhead ac roedd yn gyfle da i siarad â phobl efallai nad oedden nhw wedi ymgysylltu â ni o’r blaen. Rwy’n eich annog i gadw mewn cysylltiad. Siaradwch â’ch Aelodau Cynulliad am y materion sy’n bwysig i chi. Dewch i ymweld â ni yn y Senedd a dilynwch ni ar Twitter, Facebook ac Instagram.
Beth sydd nesaf?
Wrth i ni ddathlu 20 mlynedd o ddatganoli yng Nghymru, mae’n anhygoel gweld pa mor bell yr ydym wedi dod. Wrth i etholiadau nesaf y Cynulliad gael eu cynnal yn 2021, byddwn yn gweld yr hawl i bleidleisio’n cael ei hestyn am y tro cyntaf i bobl 16 a 17 oed fel rhan o’r Bil Senedd ac Etholiadau (Cymru). Rydw i mor gyffrous am ganiatáu i hyd yn oed mwy o bobl Cymru gael lleisio eu barn. Byddwn hefyd yn newid ein henw o Gynulliad Cenedlaethol Cymru i Senedd Cymru, neu Welsh Parliament, wrth i ni adlewyrchu ei chyfrifoldebau sy’n datblygu drwy’r amser.
Mae’n Ddydd Miwsig Cymru heddiw, sef digwyddiad blynyddol sy’n cael ei ddathlu ledled Cymru i godi ymwybyddiaeth o gerddoriaeth Gymraeg.
Eleni, mae aelodau staff Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn bachu ar y cyfle i ymuno â Dydd Miwsig Cymru, fel rhan o’n hymrwymiad parhaus i hyrwyddo’r Gymraeg ar draws y sefydliad.
Rydyn ni wedi bod yn tynnu hunluniau, yn creu rhestrau chwarae ac yn chwarae cerddoriaeth Gymraeg yn uchel ar draws yr ystad.
Dyma gipolwg ar y pethau rydyn ni wedi bod yn ei wneud:
Hunluniau Dydd Miwsig Cymru
Diolch i’r staff a’r Aelodau sydd wedi dweud wrthym beth yw eu hoff ganeuon Cymraeg a gwenu ar gyfer y camera – mae cerddoriaeth Gymraeg yn boblogaidd iawn yma!
Rhestrau chwarae – pa un yw eich ffefryn?
Diolch yn fawr i Senedd Ieuenctid Cymru, ein dysgwyr a Chadeirydd y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu, Bethan Sayed AC, am gyflwyno eu rhestrau chwarae yn cynnwys eu hoff ganeuon Cymraeg.
Rydyn ni hefyd wedi cynnwys rhestr chwarae’r Llywydd o 2018, sy’n cynnwys rhai o’i hoff draciau!
Senedd Ieuenctid Cymru
Bethan Sayed AC, Cadeirydd Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu
Arddangosfa a noddir gan Bethan Sayed AC Senedd & Pierhead 8 Ionawr – 20 Chwefror
Mae’r arddangosfa Dychmygiadau Cartograffig yn cyflwyno casgliad ysbrydoledig o waith celf a gomisiynwyd mewn ymateb i ddeuddeg nofel Saesneg sydd wedi’u lleoli yng Nghymru. Mae’r rhain yn rhan o brosiect ehangach Atlas Llenyddol Cymru, sy’n ymchwilio i sut mae llyfrau a mapiau’n ein helpu i ddeall natur ofodol y cyflwr dynol. Yn fwy penodol, mae’n edrych ar sut mae nofelau Saesneg sydd wedi’u lleoli yng Nghymru yn cyfrannu at ein dealltwriaeth o natur wir a natur ddychmygol y wlad, ei hanes a’i chymunedau.
Ym mrîff y comisiwn, gwahoddwyd artistiaid i “chwarae gyda syniadau traddodiadol o ran mapio cartograffig, ac i archwilio’r posibiliadau o gyfleu’r cysylltiadau’n weledol rhwng ‘tudalen’ a ‘lle’, ac hefyd rhwng ‘llyfrau’ a ‘mapiau’”.
Drwy ddulliau amrywiol, mae pob gwaith yn profi, yn union fel nad oes un ffordd i ddarllen llyfr neu i adnabod lle; mae pob un yn creu ac yn byw yn ei ‘fyd dychmygol cartograffig’ unigryw ei hun. Eto, gyda’i gilydd, mae’r gwaith yn cyfleu lleisiau niferus sy’n siarad am gyfoeth ysgrifennu, meddwl, ac am fyw mewn Cymru “go iawn a Chymru ddychmygol”.
Dewch i weld yr arddangosfa yn y Senedd a’r Pierhead adeilad cyn rhannu eich gwaith celf a’ch straeon chi fel rhan o weithgaredd gydweithredol yn y Senedd.
Dilynwch ni ar Instagram, Facebook a Twitter er mwyn cadw golwg ar yr hyn sydd yn digwydd ar ystâd y Cynulliad.
Heddiw mae ein Haelodau yn cynnal dadl ar Fil Senedd ac Etholiadau (Cymru), a allai gyflwyno pleidleisiau yn 16 oed yng Nghymru a newid enw’r Cynulliad, wrth iddo barhau yn ei hynt i ddod yn gyfraith.
Ond beth fydd yn digwydd nesaf? Sut mae deddfau yn cael eu gwneud yng Nghymru?
O ble y mae cyfraith newydd yn dod?
Mae pob cyfraith newydd yn dechrau fel syniad i newid sut y mae rhywbeth yn gweithio neu i wneud rhywbeth yn well. Pan fydd cyfraith yn dechrau ei thaith, fe’i gelwir yn Fil – mae’n fersiwn ddrafft o’r gyfraith.
Sut y mae Bil yn dod yn Ddeddf?
Rhaid i Fil fynd drwy bedwar cyfnod yn y Cynulliad Cenedlaethol a chael Cydsyniad Brenhinol cyn dod yn Ddeddf Cynulliad, sef yn gyfraith newydd i Gymru.
Taith Bill: Cyfnod 1
Mae Aelodau’r Cynulliad rydych chi yn eu hethol yn
penderfynu a oes angen y gyfraith newydd ar Gymru.
Mae’r Bil yn dechrau ei daith gyda phwyllgor. Mae pwyllgorau
yn grwpiau bach o Aelodau Cynulliad sy’n edrych ar bynciau penodol.Mae’n bosibl
y bydd mwy nag un pwyllgor yn gweithio ar y Bil cyn iddo ddod i’r Cyfarfod
Llawn.
Mae’r pwyllgor sy’n edrych ar y Bil yn cwrdd ag arbenigwyr
pwnc, sy’n helpu i lunio’r Bil. Efallai y bydd y pwyllgor yn cynnal ymgynghoriad
cyhoeddus, lle gallech roi eich barn.
Mae Cyfnod 1 yn caniatáu i’r pwyllgor gasglu tystiolaeth gan
bawb y maen nhw’n siarad â nhw, ac maent yn cynnwys y dystiolaeth mewn
adroddiad. Bydd yr adroddiad hwn yn dweud a yw’r pwyllgor yn cytuno â phrif nod
y Bil. Gallai hefyd awgrymu newidiadau i eiriad y Bil. Y
n olaf, mae Aelodau’r Cynulliad yn cynnal dadleuon yn y Cyfarfod Llawn ar yr holl adroddiadau a ysgrifennwyd am y Bil. Maent yn pleidleisio i benderfynu a oes angen y gyfraith newydd hon ar Gymru. Os bydd y mwyafrif o Aelodau’r Cynulliad yn pleidleisio ‘na’, mae’r Bil yn dod i ben yn y cyfnod hwn.
Yng Nghyfnod 1:Mmae Aelodau’r Cynulliad yn edrych ar y pethau sylfaenol. Maent yn cwrdd ac yn penderfynu, mewn egwyddor, a oes angen y gyfraith newydd hon ar Gymru.
– Mae un neu fwy o bwyllgorau yn edrych ar y Bil ac yn ysgrifennu adroddiadau Cyfnod 1. – Mae Aelodau’r Cynulliad yn cynnal dadl yn y Cyfarfod Llawn am bob adroddiad sydd wedi’i ysgrifennu am y Bil. – Mae Aelodau’r Cynulliad yn pleidleisio yn y Cyfarfod Llawn i benderfynu a oes angen y Gyfraith newydd ar Gymru.
Taith Bil: Cyfnod 2
Mae Aelodau’r Cynulliad yn cyfarfod mewn pwyllgor.
Maent yn edrych ar y Bil, iac yn wneud newidiadau i’w eiriad. Gall pob Aelod Cynulliad adolygu’r Bil, ac awgrymu newidiadau. Efallai y byddant yn gweld ffordd y gallent ei wella. Efallai eu bod yn meddwl y byddai’n well pe bai Bil hefyd yn gwneud rhywbeth arall, neu ei fod yn gwneud gormod a bod angen iddo fod yn fwy penodol.
Mae pob newid y maent yn ei awgrymu yn welliant.
Mae’r pwyllgor sy’n gweithio ar y Bil yn edrych ar yr holl welliannau a awgrymwyd gan Aelodau’r Cynulliad. Maent yn cyfarfod ac yn trafod beth fyddai’r gwelliannau yn ei wneud i’r Bil, ac yn pleidleisio i benderfynu a ddylid eu cynnwys. Dim ond os yw mwyafrif aelodau’r pwyllgor yn pleidleisio y dylai gael ei gynnwys y bydd gwelliant yn cael ei gynnwys.
Yng Nghyfnod 2: Mae Aelodau’r Cynulliad yn llunio’r Bil. Mae grŵp bach o Aelodau’r Cynulliad yn cyfarfod fel pwyllgor ac yn edrych ar awgrymiadau i ddiwygio’r Bil. – Gall pob Aelod Cynulliad awgrymu gwelliant i’r Bil. – Mae’r pwyllgor sy’n gweithio ar y Bil yn edrych ar yr hyn y bydd pob gwelliant yn ei wneud i’r Bil. – Mae aelodau’r pwyllgor yn pleidleisio ar ba ddiwygiadau y dylid eu cynnwys yn y Bil.
Taith Bil: Cyfnod 3
Mae Aelodau’r Cynulliad yn casglu yn y Cyfarfod Llawn. Y Cyfarfod Llawn yw’r cyfarfod sy’n cynnwys yr holl Aelodau Cynulliad yn y Siambr, y siambr trafod. Maent yn edrych ar y Bil, yn adolygu awgrymiadau ac yn gwneud newidiadau terfynol i’w eiriad. Gall pob Aelod Cynulliad adolygu’r Bil, ac awgrymu gwelliannau.
Yn ystod y Cyfarfod Llawn, gall pob Aelod Cynulliad a awgrymodd welliant esbonio ei welliant, a rhoi ei resymau dros yr awgrym. Gall Aelodau eraill y Cynulliad ddweud a ydynt yn cytuno â’r gwelliant arfaethedig. Mae’n bwysig bod pob Aelod Cynulliad sydd am siarad yn y Cyfarfod Llawn yn gallu dweud ei ddweud. Weithiau bydd angen gwneud rhagor o waith ar Fil.
Mae yna opsiwn i gynnal rhagor o ddadleuon ar y Bil ac i bleidleisio arnynt. Rydym yn galw’r cyfnodau ychwanegol hyn yn Gyfnod 3 Pellach, yn Gyfnod Adrodd ac yn Gyfnod Adrodd Pellach. Er hynny, nid yw’r rhan fwyaf o’r Biliau yn mynd drwy’r cyfnodau hyn. Âr ôl i bob Aelod Cynulliad yn y Cyfarfod Llawn drafod a phleidleisio ar y gwelliant terfynol, mae geiriad y Bil wedi’i gwblhau.
Bellach mae gan y Bil ei eiriad terfynol ac mae’n barod i symud ymlaen i’w gyfnod olaf yn y Cynulliad Cenedlaethol.
Yng Nghyfnod 3: Mae Aelodau’r Cynulliad yn mireinio’r Bil. Mae’r Bil yn mynd yn ôl i’r Siambr i Aelodau’r Cynulliad wneud newidiadau terfynol.
– Gall pob Aelod Cynulliad awgrymu gwelliant i’w drafod ac i ddadlau yn ei gylch yn y Cyfarfod Llawn. – Gall Aelodau’r Cynulliad a gynigiodd welliant esbonio pam eu bod yn ei awgrymu. – Mae Aelodau’r Cynulliad yn pleidleisio ar ba welliannau y dylid eu cynnwys yn y Bil terfynol.
Taith Bil: Cyfnod 4
Mae Aelodau’r
Cynulliad yn pleidleisio yn y Cyfarfod Llawn i gytuno ar eiriad terfynol y Bil.
Ar ôl i’r Bil gyrraedd Cyfnod 4, mae ei eiriad yn derfynol. Ni all Aelodau’r
Cynulliad ddiwygio’r Bil ymhellach. Yn ystod dadl Cyfnod 4, mae Aelodau’r
Cynulliad yn edrych ar destun terfynol y Bil, ac yn penderfynu a ddylai ddod yn
gyfraith newydd. Ar ôl y ddadl, maent yn pleidleisio – ‘a ddylai’r Bil hwn ddod
yn Ddeddf, sef yn gyfraith newydd i Gymru? Os bydd mwyafrif Aelodau’r Cynulliad
yn pleidleisio yn erbyn pasio’r Bil, mae’r Bil yn methu. Ni all unrhyw beth
pellach ddigwydd gyda Bil unwaith y bydd wedi methu. Os bydd mwyafrif Aelodau’r
Cynulliad yn pleidleisio o blaid pasio’r Bil, yna mae wedi llwyddo ar ei hynt
drwy’r Cynulliad Cenedlaethol. Gall fynd ymlaen i’w gyfnod terfynol i ddod yn
gyfraith newydd (Deddf Cynulliad) – cyn belled nad oes unrhyw her gyfreithiol
iddo.
Yng Nghyfnod 4: Mae Aelodau’r Cynulliad yn pleidleisio’n derfynol ar y Bil. Mae Bil llwyddiannus yn cwblhau ei daith drwy’r Cynulliad Cenedlaethol
– Mae Aelodau’r Cynulliad yn trafod geiriad terfynol y Bil. – Cynhelir pleidlais derfynol i gytuno ar eiriad terfynol y Bil. – Os na fydd Bil yn pasio’r cyfnod hwn, mae’n methu.
Cydsyniad Brenhinol
Mae’r Frenhines yn rhoi Cydsyniad Brenhinol i’r Bil. Mae hwn yn gytundeb ffurfiol y gall y Bil ddod yn Ddeddf Cynulliad.
Er mwyn cyrraedd y cyfnod hwn, mae Aelodau’r Cynulliad wedi ysgrifennu’r Bil, craffu arno, ei ddiwygio a phleidleisio arno. Maent wedi siarad ag arbenigwyr ar y pwnc, ac efallai eich bod chi eich hun wedi cael dweud eich dweud, drwy ymateb i ymgynghoriad pwyllgor.
Mae’r Frenhines yn rhoi Cydsyniad Brenhinol i bob Bil sy’n mynd ar ei hynt yn llwyddiannus drwy’r pedwar cyfnod yn y Cynulliad Cenedlaethol. Cytundeb ffurfiol y gall y Bil ddod yn Ddeddf Cynulliad yw Cydsyniad Brenhinol. Rhaid i bob deddfwriaeth sylfaenol sy’n cael ei gwneud gan bob Senedd a Chynulliad yn y DU gael Cydsyniad Brenhinol.
Gallwch weld pa gyfreithiau a wnaed yng Nghymru ers 2016, a sut yr aed ati i’w gwneud drwy fynd i www.cynulliad.cymru/deddfau.
Cydsyniad Brenhinol: y cyfnod olaf ar y daith, pan fydd y Bil yn dod yn Ddeddf Cynulliad.
– Mae’r Frenhines yn rhoi Cydsyniad Brenhinol i’r Bil. – Mae’r Bil yn dod yn Ddeddf Cynulliad
Blog y Cynulliad 